Sıcak ve soğuk akışkanlar taşıyan yada yüksek oranda çevre ısı değişimlerinemaruz kalan boru hatlarındaki, ısıya bağlı genleşme yada büzülmenin sebepolduğu boyutsal değişimi gideren esnek metal körüklü parçalara KOMPANSATÖR adı verilmektedir. Boru hatlarında boyutsal değişimlere karşı birönlem alınmadığı taktirde, tesisat üzerinde oluşan yoğun baskı, sistemdekibağlantı noktaları ve cihazlara yansır.
Bu ve buna benzer sorunların ortadankaldırılmasında en uygun ve hesaplı çözüm, herhangi bir bakıma gerek duymadanfarklı tiplerdeki hareketleride giderme özelliklerine sahip olarak dizaynedilmiş metal körüklü kompansatörlerdir.Kısaca “boru hattı, kanal ve tanklarda, ısıya bağlı genleşme ve büzülmelerinsebep olduğu, boyutsal değişimi absorbe etmek ve bununla birlikte oluşanproblemleri de ortadan kaldırmak için kullanılan, üzerinde bir yada daha fazlakörük elemanı bulunduran aparat” kompansatör olarak tanımlanabilir.Genleme parçalarının (kompansatör) ana elemanı metal körüklerdir. Şekli, tekyada çok katlı paslanmaz çelik malzemeden imal edilmesinden dolayı yay gibiçalışır. Kompansatörlerin ihtiyaç duyulduğu sistemlerde kullanılabilmesi için,çalışma şartlarına ( sıcaklık, basınç, hareket miktarı, akışkan özellikleri v.b.gibi) uygun şekilde dizayn edilmesi gerekmektedir. Yani;
BOYUT (boru çapı): Kompansatörlerin kullanılacağı boru hattının çapıkompansatörlerinde çapını belirlemektedir. Kompansatörlerin çapları,dayanabileceği basınç ve sıcaklık değerlerini farklı şekillerdeki hareketleri(eksenel , yanal,açısal) absorbe edebilme kabiliyetini belirlemektedir.
AKIŞKAN: Kompansatör seçimi öncesinde, metal körük ile temas edecekolan akışkanın (sıvı) , önceden belirtilmesi gerekmektedir. Aşınma, paslanmave yoğunluk durumları gibi işletme şartları için özel malzemeler ve dizaynlargerekmetedir. Ve kompansatörlerin kullanımı esnasında da boru sistemlerinintemizliğinde kullanılan malzemelerin körük malzemesi ile uyumlu olması gerekmektedir.
BASINÇ : Genleşme parçaları (kompansatör) tasarımlarındaki en önemli unsurhatta en önemlisi basınç değerlerinin max. Ve min. Olarak tam bir şekildebelirlenmesidir.
ISI: Kompansatörlerin (genleşme parçaları) çalışma sıcaklıkları tespit edilirken,kompansatörlerin bağlanacağı yerlerdeki olası tüm ısı kaynakları ve bunları sıcaklık değerleri incelenmelidir.
HAREKET MİKTARI : Kompansatörlerin karşı karşıya kalacağı , ısıdeğişimlerinin neden olduğu hareketler belirlenmelidir. ( Bu hareketlerin tespitedilmesindeki metotlar hesaplamalar bölümünde izah edilmiştir.)Yukarıdaki kriterlere göre tespit edilen kompansatörler, üç farklı şekildekihareketleri alabilecek şekilde dizayn edilmektedir. Kompansatörlerindizaynını ve tipini belirleyen bu hareketler, Eksenel, Yanal ve Açısal olaraksınıflandırılabilir. Yani ;
Eksenel Hareketler (Axial Movements) : Körük eksen çizgisine paralelolarak oluşan, genleşme ( açılma) yada büzülme olarak meydana gelen hareketlerdir.
Yanal hareketler (Lateral Movements) : Kompansatörlerin körük elamanıeksenine sapma yada kayma şeklinde dikey olarak oluşan hareketlerdir. Buhareketler aynı zamanda birden fazla eksen üzerinde de meydana gelebilir.
Açısal hareketler ( Angular Movements) : Kompansatörlerin kendi ekseniboyunca eğilmesinden kaynaklanan hareketlerdir.
Kompansatör Tipleri
Kompansatörler muhtelif ve alternatif çözümler içinde en sağlıklı, en pratik ve en ekonomik çözüm olarak önerilmektedir. Isıl genleşmelerden dolayı borulardaortaya çıkan hareketin absorbe edilme şekline göre kompansatörlerindizayn şekilleri 3 ana gruba ayrılır.
1. EKSENEL KOMPANSATÖRLER :
Eksenel kompansatörler, düz boru hatlarında, boru ekseni boyunca oluşan ısıl genleşmeyi absorbe eden genleşme parçalarıdır. Borulama sistemi kendi içerisinde muhtelif genleşme bölümlerine ayrılarak sabit noktalar vasıtası ile izole edilirler. Böylece bir genleşme bölgesinde oluşan hareket bu bölge içerisinde kullanılan eksenel kompansatör vasıtası ile emilir. Eksenel Kompansatör Tipleri İçin Burayı Tıklayın.
2. YANAL KOMPANSATÖRLER :
Yanal kompansatörler, oluşan ısıl genleşmeleri eksene dik bir düzlemde absorbe edebilen, bir veya iki açısal kompansatörün oluşturduğu meydana getirdiği özel kompansatör tipleridir.. İki körük arası mesafenin açılması emilebilecek genleşme miktarını da arttırmaktadır. Bu tipteki kompansatörler çok büyük miktarlardaki genleşmeleri absorbe edebilirler.Birden fazla yanal kompansatör kullanılarak oluşturulan sistemler çok büyük genleşmelerin emilmesinde en etkili çözümlerdir. Yanal Kompansatör Tipleri İçin Burayı Tıklayın
3. AÇISAL KOMPANSATÖRLER :
Açısal kompansatörler, oluşan ısıl genleşmeyi boru düzlemine dik bir düzlemde açısal harekete dönüştürerek boru hattındaki genleşmeyi alan kompansatör tipleridir. Genel olarak tek bir yöne (boru ile dik eksende) yada birden fazla yöne oluşabilecek hareketleri absorbe ederler. İki yada daha fazla açısal kompansatör kullanılarak oluşturulan kombinasyonlarda çok büyük miktarlarda genleşmeleri emmek mümkün olmaktadır. Açısal Kompansatör Tipleri İçin Burayı Tıklayın.
